Tháp Khương Mỹ

Giới thiệu Tháp Khương Mỹ

Di tích tháp Chăm Khương Mỹ thuộc thôn 4, xã Tam Xuân I, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam được xây dựng vào cuối thế kỷ IX đầu thế kỷ X bao gồm ba tháp: tháp Bắc, tháp Giữa và tháp Nam và được công nhận là di tích quốc gia vào năm 1989.

 
Hình ảnh ba ngọn tháp Chăm Khương Mĩ

Ba tháp được xếp theo trục Bắc - Nam, một kiểu tháp Chăm truyền thống với mặt bằng gần vuông, cửa ra vào ở hướng đông, mái tháp gồm 3 tầng, tầng trên là hình ảnh thu nhỏ của tầng dưới, trên cùng có chóp tháp bằng sa thạch.

Tháp Bắc
Là tháp nhỏ nhất trong nhóm, có một cửa ra vào và 5 cửa giả (1 cửa ở phía Tây, ở tường phía Bắc và Nam mỗi bên có 2 cửa). Tiền sảnh tháp bị sụp đổ một phần. Vòm cuốn trên các cửa uốn hình vòng cung, trang trí hoa văn thảo mộc cách điệu, đầu lá uốn cong xoắn xít, lá xếp thành nhiều tầng, thu nhỏ dần lên trên, tâm của vòm cuốn là một tổ hợp cành lá uốn thành dạng lá đề. Trên mỗi mặt tường có 5 trụ ốp tường, dọc các trụ ốp tường trang trí hoa văn thảo mộc cuộn thành những chữ S nối tiếp nhau, xen kẽ với các mảng tường trang trí hình thoi nối tiếp nhau từ chân đến đỉnh tường.

Tháp Giữa
Lớn hơn tháp Bắc, được bảo tồn tương đối tốt. Cũng có một cửa ra vào và 5 cửa giả như tháp Bắc. Vòm cuốn trên cửa được tách làm 2 tầng, cấu tạo bởi các lớp hoa văn thảo mộc cách điệu, uốn cong ở đầu mút, lá có rãnh sâu, trên đỉnh của mỗi vòm cuốn là một tổ hợp cành lá uốn thành hình lá đề. Phần chân và đỉnh của các trụ đỡ vòm cuốn chạm 2 tầng hoa sen cách điệu. Trên mỗi mặt tường có 5 trụ ốp tường, chạm trổ hoa văn thảo mộc cuộn thành những chữ S nối tiếp nhau.

Tháp Nam
Là tháp lớn nhất trong nhóm, được bảo tồn tương đối tốt, cấu trúc gần như 2 tháp kia, nhưng trên mỗi mặt tường chỉ có 4 trụ ốp tường. Hoa văn trang trí trên các trụ ốp tường và các mảng tường là các dải hoa văn thảo mộc cuộn thành những chữ S nối tiếp nhau, xen kẽ với hoa văn hình thoi. Theo Ph. Stern, tại Khương Mỹ, lần đầu tiên trong kiến trúc Chăm-pa xuất hiện một số motuyp trong nghệ thuật kiến trúc Khmer: kiểu cành lá uốn cong vểnh lên ở đầu mút, lá có rãnh sâu. Các hình thoi nối tiếp nhau được tạo thành bởi đường chéo và các đóa hoa cách điệu. Đó là kiểu hoa văn đặc trưng của nghệ thuật Khmer cuối thế kỷ IX - đầu thế kỷ X.

 
Họa tiết trang trí trên các cửa giả của tháp Khương Mĩ

Các cửa giả của các tầng tháp đều trang trí với những hình lá đề có chi tiết với những cành lá cách điệu hình ngọn lửa. Một số tác phẩm điêu khắc bằng chất liệu đất nung gắn vào thân tháp có hình chim thần Garuda, rắn Naga, người cưỡi voi, người cưỡi ngựa, các chiến sĩ bay...

 
Ảnh chụp bên trong Tháp

Bên trong tháp trống trơn, chỉ có rêu xanh phủ đầy ở những nơi mà ánh sáng có thể lọt vào.

|
Những ngọn tháp vẫn sừng sững với thời gian

Hơn 1.000 năm, trải qua bao cuộc chiến tranh, bao cuộc xâm lăng, bao trận mưa bão, diệt vong, những ngọn tháp như những nhân chứng vẫn đứng vững với thời gian, trầm tư, cô độc, lặng lẽ và buồn. Trong mưa, tháp càng cô độc và buồn bã hơn.

 
Kiểu hoa văn đặc trưng của nghệ thuật Khmer được khắc lên bề mặt tháp Chăm Khương Mĩ

Tại Khương Mỹ, lần đầu tiên trong kiến trúc Chăm xuất hiện một số mô-típ trong nghệ thuật Khmer được điêu khắc vô cùng tinh xảo trên những bức tường và cổng tháp như những hoa văn thảo mộc, cành lá uốn cong vểnh lên ở đầu, lá có rãnh sâu; các hình thoi nối tiếp nhau được tạo thành bởi những đường chéo và các đóa hoa cách điệu, kiểu hoa văn đặc trưng của nghệ thuật Khmer cuối thế kỷ IX đầu thế kỷ X.

 
Bề mặt tường của  các tháp vẫn còn giữ được nguyên vẹn các họa văn trang trí

Các tháp nằm sát gần bên nhau nên các mặt bên của tháp, vốn là những mảng tường còn sót lại đẹp nhất, chưa bị mất đi nhiều chi tiết, đặc biệt được chú ý bởi những hoa văn vẫn còn khá nguyên vẹn nhưng hơi khó chụp vì vị trí đứng không được thuận lợi.

 
Một góc của tháp Chăm

Cụm tháp này vẫn còn giữ được khá nguyên vẹn “nhan sắc” như thủa sơ khai của nó từ hơn ngàn năm trước, chưa bị bàn tay con người đụng chạm hay sửa sang lại như hầu hết các cụm tháp khác, một vẻ đẹp thách thức với thời gian. 

Khác với những tháp phía Bình Định trở vào Nam đã có phần nam tính, khỏe khoắn hơn, các tháp Chăm thuộc phía tỉnh Quảng Nam mềm mại và nữ tính với rất nhiều hoa văn.

 
Tượng khắc hình những con khỉ trên tháp gắn với trường ca Ramayana

Những tượng khỉ này có lẽ liên quan đến trường ca Ramayana, một pho sử thi nổi tiếng của Ấn Độ mang đậm dấu ấn Bà La Môn giáo, truyền thống văn hóa có ảnh hưởng đến người Chăm.

 
Ngọn tháp đồ sộ, vững chắc biểu tượng cho sức mạnh

Cách xây dựng các tháp Chăm vẫn khiến các nhà khoa học đau đầu, người Chăm cổ đã xây dựng nên những tòa tháp bằng cách nào? Câu hỏi cho đến nay vẫn chưa có lời giải đáp cụ thể.