Chùa Đồng Quang

Mặt tiền chùa

Tượng Quan Âm thiên thủ thiên nhãn

Chùa tọa lạc tại số 15, ngõ 119, phố Tây Sơn, quận Đống Đa, TP. Hà Nội. Dưới thời Lê Trung Hưng, khu vực này là trường thi Bác cử – trường thi võ chọn người tài dưới triều Lê – Trịnh, và sau là chiến trường trong trận Đống Đa năm Kỷ Dậu (1789). Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.

Nhiều tư liệu hiện nay đã căn cứ vào bài văn của Tiến sĩ Lê Huy Trung trên tấm bia dựng năm Tự Đức thứ 9 (1856). Theo văn bia thì khu đất xây dựng chùa xưa là nơi giao chiến giữa quân Tây Sơn và quân địch Mãn Thanh. Thời  Thiệu Trị, quan Tổng đốc Hà Nội là Đặng Hầu đã cho thu táng những thi hài chết trong trận Đống Đa ở đầu đường cuối ngòi thành 12 gò, lấy nhân công và tiền của hai trại Thịnh Quang và Nam Đồng để làm mộ điện tế lễ vong hồn những người tử trận. Đến năm Tự Đức thứ 4 (1851), quan Kinh lược Nguyễn Văn Giai khi cho mở đường, mở chợ ở vùng này lại thấy có nhiều xương khô nên cho đắp thêm một gò mộ nữa (tức gò Đống Đa ngày nay). Ông kêu gọi các nhà hảo tâm góp tiền dựng thêm 5 gian nhà nữa để tế lễ. Đây chính là tiền thân của chùa Đồng Quang. Thượng tọa Thích Bảo Nghiêm trong sách Hà Nội danh lam cổ tự (NXB. Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2003) cho biết vào thời gian này Hà Nội bị vỡ đê, có mấy pho tượng Phật trôi dạt đến, moi người cho rằng ứng với việc làm chùa mới, sau đó sư các chùa cúng thêm 6 pho tượng nữa, dân làng đặt tượng thờ và gọi là chùa Đồng Quang (chùa của hai trại Nam Đồng và Thịnh Quang). Những năm sau đó như 1886, 1915, 1956 và 1999, chùa tiếp tục được trùng tu, xây dựng để có quy mô như ngày nay.

Chùa có kiến trúc hình chữ Đinh gồm tiền đường và thượng điện, nhà Tổ, nhà Mẫu và ngôi đền thờ vua Quang Trung cùng các tướng sĩ tử trận năm xưa. Nghệ thuật trang trí ở chùa được tập trung ở bộ khung nhà, chủ yếu là bề mặt các cốn giường, kẻ và câu đầu… với các hình hổ phù, rồng lá, mây lá, vân mây được chạm bong kênh. Hệ thống tượng thờ và các di vật khác như cửa võng, hoành phi, bia đá, đại hồng chung… đều có giá trị mỹ thuật cao.

Chùa đã được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia năm 1990.