Biệt điện Trần Lệ Xuân ( Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV)

Giới thiệu Biệt điện Trần Lệ Xuân ( Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV)

Từ Khu Biệt Điện Trần Lệ Xuân từ đệ nhất biệt điện trên cao nguyên đến Trung Tâm Lưu Trữ Quốc Gia IV

Ngày nay, đông đảo du khách trong và ngoài nước khi đến tham quan, du lịch thành phố hoa Đà Lạt ở độ cao gần 2.000 mét (có đỉnh Liang Biang cao 2.167 mét) đều thích thú đến thăm cụm nhà vườn được gọi là Khu biệt điện Trần Lệ Xuân ở số 2 đường Yết Kiêu thuộc phường 5, không xa với sân bay và thác nước Cam Ly. Khu này có diện tích hơn 13.000 m2 đất nằm trên đồi cao hơn cả các Dinh Bảo Đại tọa lạc trên các ngọn đồi rộng thoáng.

Trần Lệ Xuân sinh năm 1924, là con gái của luật sự Trần Văn Chương. Năm 1943, lúc 19 tuổi, Trần Lệ Xuân mới đậu xong bằng Tú tài Pháp, dự định thi xong Tú tài II thì xin vào học ngành luật để nối nghiệp cha nhưng không thành vì gia đình đã nhận gả bà cho Ngô Đình Nhu, hơn bà đến 14 tuổi (và là bạn của cha khi còn học ở Pháp). Hai người lấy nhau vài năm sau thì nổ ra cuộc Cách mạng tháng Tám.

Thời kỳ gia đình họ Ngô còn thống trị miền Nam, giới tướng lĩnh ngụy quyền và nhiều người dân thượng lưu Sài Gòn biết đến khu biệt điện xa hoa lộng lẫy bậc nhất của gia đình Ngô Đình Nhu - Trần Lệ Xuân ở số 2 Yết Kiêu (phường 5 - Đà Lạt hiện nay). Sau nửa thế kỷ, sự lộng lẫy và vẻ mỹ lệ của khu biệt điện này không hề mất đi.

Đệ nhất biệt điện Lam Ngọc

Dưới chế độ Cộng hòa miền Nam Việt Nam, biệt điện Trần Lệ Xuân là biểu tượng của vẻ đẹp xa hoa, lộng lẫy cùng danh tiếng và quyền uy của chủ nhân.

Với ba ngôi biệt thự, một hồ bơi, một vườn hoa được thiết kế theo kiểu Nhật Bản, cùng nhiều hạng mục lý thú khác. Có thể nói đây là khu nghỉ dưỡng xa xỉ vào bậc nhất trong giai đoạn đầu chế độ Cộng hòa miền Nam Việt Nam (1954 - 1963). Giới nghiên cứu đánh giá khu biệt điện này là một quần thể kiến trúc mang phong thái quý tộc với nhiều tên gọi hoa mỹ thể hiện quyền uy của chủ nhân nó.

Một góc biệt điện Trần Lệ Xuân lúc mới xây dựng.

Khu biệt điện gồm có 3 biệt thự là Hồng Ngọc, Bạch Ngọc và Lam Ngọc

Hồng Ngọc là tòa biệt thự mà bà Nhu xây tặng riêng cho bố đẻ của mình là Trần Văn Chương lúc này đang là Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Hoa Kỳ.

Biệt thự Bạch Ngọc và hồ bơi nước nóng, nơi giải trí của gia đình Lệ Xuân và các tướng tá quân đội chế độ Cộng hòa miền Nam Việt Nam trước đây. 

Biệt thự Lam Ngọc là nơi nghỉ cuối tuần của gia đình Lệ Xuân, được trang bị hiện đại bậc nhất thời đó, có phòng làm việc, hội họp, phòng khiêu vũ, phòng trang điểm xa hoa của Lệ Xuân

Lúc khởi công xây dựng cụm biệt điện này, gia đình họ Ngô đang thời kỳ "làm mưa làm gió" ở miền Nam nên Trần Lệ Xuân đã huy động tối đa nhân, vật lực và tinh hoa kiến trúc nhân loại để thể hiện đến đỉnh cao uy quyền và sự giàu sang phú quý của chủ nhân

Ngoài sân có hồ bơi nước nóng, vọng đài và một vườn hoa do những kỹ sư được thuê từ Nhật Bản sang thiết kế (nên còn gọi là vườn hoa Nhật Bản). Điểm thú vị, độc đáo của vườn hoa Nhật Bản phía sau biệt thự Lam Ngọc là có một hồ sen khi bơm đầy nước trên hồ này sẽ hiện rõ hình địa đồ Việt Nam. Giữa địa đồ thu nhỏ này còn có cả dải phân cách thể hiện Vĩ tuyến 17 chia cắt Bắc - Nam. Giấc mộng bá quyền cuồng loạn và mưu đồ chia cắt vĩnh viễn Tổ quốc Việt Nam đã theo người đàn bà quyền lực bậc nhất miền Nam một thời đến tận chốn hưởng lạc cuối tuần này

Biệt thự Lam Ngọc 1 hiện là một trong những điểm tham quan ưa thích của du khách đến Đà Lạt.

Cũng chẳng ai còn nhớ Trần Lệ Xuân đã phải bỏ ra bao nhiêu triệu Mỹ kim để xây dựng nên cụm biệt điện đặc biệt này nhưng vẻ đẹp lộng lẫy, tinh tế đến từng cái rãnh thoát nước của khuôn viên thì vẫn trường tồn với thời gian sau gần nửa thế kỷ "triều Ngô" kết thúc. 

Một góc biệt điện Trần Lệ Xuân

Cho đến Trung Tâm Lưu Trữ Quốc Gia IV

Từ sau 1975 và những năm tiếp theo, khu biệt điện "Đệ nhất trời Nam" này đã không ngừng bị xâm hại, xuống cấp. Nhiều tiểu công trình kiến trúc quý giá trong khuôn viên biệt điện bị đập phá, trộm cắp. Những phòng ốc mỹ miều có khi bị người dân tận dụng để... nuôi súc vật. Hồ nước, đài sen dùng làm nơi nuôi cá.

Kể từ tháng 8/2006, khu biệt điện Trần Lệ Xuân trở thành trụ sở chính của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV. Năm 2007, Trung tâm này đã hoàn tất việc trùng tu, nâng cấp Khu biệt điện xa hoa, lộng lẫy này và tổ chức Khu trưng bày tài liệu lưu trữ tại đây.

Khu Biệt Điện Trần Lệ Xuân từ đệ nhất biệt điện trên cao nguyên đến Trung Tâm Lưu Trữ Quốc Gia IV

Đầu năm 2007, Bộ Nội vụ đã quyết định đầu tư hơn 53 tỷ đồng trùng tu khu biệt điện Trần Lệ Xuân làm cơ sở cho Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV.

Từ ngày 15/12/2007, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV (Khu Biệt điện Trần Lệ Xuân trước đây) trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà nghiên cứu, các du khách trong nước và nước ngoài quan tâm đến lịch sử và văn hóa Việt Nam.

Khi đến tham quan Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV tức Khu Biệt điện Trần Lệ Xuân cũ, chúng ta sẽ được hướng dẫn xem phòng trưng bày ngoài trời với những tấm pa-nô lớn thể hiện nhiều mô hình như Chiếu dời đô, bìa sách Đại Nam nhất thống chí, Đại Nam thực lục, lời di huấn của vua Minh Mạng …

Còn khu trưng bày tài liệu của Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV hiện nay nguyên là khu biệt thự Lam Ngọc, nhà khách của Trung tâm chính là Biệt thự Hồng Ngọc. Phòng trưng bày Mộc bản còn gắn liền với các nhân vật lịch sử như Ngô Đình Diệm, Ngô Đình Nhu, Trần Lệ Xuân và gia đình với các con từng sinh hoạt tại đây trong thời vàng son của gia đình họ Ngô. Nơi đây còn trưng bày tài liệu, hình ảnh qua các thời kỳ lịch sử của cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ của dân tộc ta và quá trình hình thành phát triển của Tây Nguyên và tỉnh Lâm Đồng, trong đó có thành phố Đà Lạt với trên 100 năm tuổi.

Đây cũng chính là nơi bảo quản, lưu giữ hơn 30.000 mộc bản cực kỳ quý giá của triều Nguyễn mà chính Ngô Đình Nhu những ngày mới tốt nghiệp trường Ecole Nationale des Chartes - trường đào tạo lưu trữ viên cổ tự học danh tiếng của Pháp - đã từng sưu tầm. 

Kho Mộc bản quý hiếm - Đôi điều chưa biết

 Mộc bản là những tấm gỗ được khắc chữ Hán hoặc chữ Nôm (khắc ngược) dùng để nhân bản tài liệu nhằm phổ biến rộng rãi các chuẩn mực xã hội, điều luật bắt buộc thần dân phải tuân theo; lưu truyền công danh sự nghiệp của vua, chúa, các sự kiện, các biến cố lịch sử… hầu hết các bản thảo đều được Hoàng đế “Ngự lãm”, phê duyệt trước khi cho những người thợ tài hoa khắc lên gỗ.

Kích thước trung bình 0,43m x 0,27m, dày từ 2 - 4 cm, mỗi tấm nặng chừng 300 - 400g.

Mộc bản Triều Nguyễn - Biệt điện Trần Lệ Xuân

Hầu hết mộc bản chúng ta có được hiện nay đều là  nhwungx mộc bản cực kỳ quý giá của triều Nguyễn mà chính Ngô Đình Nhu những ngày mới tốt nghiệp trường Ecole Nationale des Chartes - trường đào tạo lưu trữ viên cổ tự học danh tiếng của Pháp - đã từng sưu tầm.  

Mộc bản triều Nguyễn, ngoài giá trị về mặt nội dung, mỗi tấm Mộc bản còn được đánh giá như một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc.

Năm 1959, khi Bảo Đại lên làm Quốc trưởng của chính phủ bù nhìn thuộc Pháp, ông ta đã chọn Đà Lạt làm Hoàng triều cương thổ. Toàn bộ mộc bản triều Nguyễn được ông vua cuối cùng của dòng họ này cho chuyển về miền đất cao nguyên.

Ban đầu, kho tàng ấy được cất giữ ở Nha Ngân khố, rồi sau đó chuyển đến nhà dòng Chúa Cứu thế.

Dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa, năm 1960, Mộc bản được chuyển từ Huế về Đà Lạt do chi nhánh Văn khố Đà Lạt quản lý. 

Sau ngày miền Nam mới giải phóng, do chưa hiểu tầm quan trọng và sự quý giá của hệ thống tài liệu này nên việc bảo quản và phục chế còn bị xem nhẹ. Hậu quả là hàng loạt các mộc bản bị thất lạc, hư hỏng nặng, thậm chí một số người không hiểu biết đã chẻ làm củi đun! Châu bản, mộc bản, sách ngự lãm là kho tư liệu quý, nguồn sử liệu phong phú và rất đáng tin cậy về đời sống chính trị, xã hội thời Nguyễn. Thế nhưng, tỉ lệ châu bản còn lưu giữ được đến nay chỉ khoảng 20%.

Cán bộ trung tâm lưu trữ quốc gia giới thiệu Mộc bản triều Nguyễn

Ngày nay, sau khi Mộc bản triều Nguyễn và các tài liệu lưu trữ được di chuyển từ Huế về Đà Lạt, Sài Gòn thì được sắp xếp theo trình tự gồm 9 vấn đề chính: Lịch sử, Địa lý, Chính trị - Xã hội, Quân sự, Pháp chế, Văn hóa - Giáo dục, Tôn giáo - Tư tưởng - Triết học, Ngôn ngữ văn tự, Văn thơ, Tồn nghi và được lưu giữ trong kho chuyên dụng bảo mật. Các cơ quan chức năng và Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đang lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Mộc bản triều Nguyễn là di sản văn hóa thế giới.

Mộc bản Triều Nguyễn - Biệt điện Trần Lệ Xuân