Bãi pháo cổ Vũng Tàu

Vào năm 1890, các quan cai trị người Pháp ở Nam kỳ nói chung và ở Vũng Tàu nói riêng đã đề xuất xây một tiền cảng nhằm phục vụ cho mục đích quân sự, làm nơi neo đậu tránh gió cho tàu chiến hoạt động trên biển, đồng thời phục vụ cho việc bốc xếp khí tài, hàng hóa phục vụ cho thành phố nghỉ mát và căn cứ quân sự Vũng Tàu. Theo tài liệu của người pháp thời bấy giờ còn lưu trữ đến ngày nay cho biết :

Tiền cảng Vũng Tàu là một con đê dài hơn 400m, chân đê rộng 15m, mặt đê rộng 4m, được kè bằng đá, đổ bê tông chạy dài từ mũi phía bắc Núi nhỏ ra giữa biển, song song với Bãi Trước ( hay vịnh hàng dừa theo cách gọi lúc ấy). Để làm được con đường ra giữa biển này người Pháp đã chi hết 45.000 quan, ngân sách có được từ việc khai thác thuộc địa. nhân công thực hiện những công việc này là những người tù khổ sai. Để làm được đê cảng, Pháp đã huy động hơn một ngàn tù nhân khuân đá, kè tảng dưới đáy biển trong một thời gian dài. Sau khi làm xong đê cảng, người Pháp mới nhận ra sai lầm: Đê cảng chạy dài theo hướng đối diện và ngược lại với các dòng sông đổ vào vịnh Ghềnh Rái. Mặt khác, do tác động của dòng hải lưu ( còn gọi là giáp nước) nên biển cảng đã trở thành con đập chắn, trở thành nơi hội tụ và lắng đọng của phù sa. Cầu Tàu tiền cảng hay Cầu Đá của người Pháp bị vô hiệu hóa trước khi cơn bão Giáp Thìn 1904 ập đến phá hoại hoàn toàn. Sau đó người Pháp không tu sửa lại nữa vì nhận thấy khuyết điểm của một bến cảng ở đây.

Ngày nay, du khách chỉ còn thấy một đê đá – bê tông chạy dài dọc Bãi Trước, ngư dân Vũng Tàu gọi là cầu đá xưa chính là đê tiền cảng của người Pháp. Sự hiện hữu của con đê ngày nay đã không còn làm cảnh quan của bờ biển Bãi Trước đẹp thêm, trái lại có tác động tụ đọng phù sa, nhưng nó là bằng chứng về sự tàn bạo của người Pháp mà 100 năm qua sóng biển, thủy triều vẫn chưa gội rửa, bào mòn và phủ lấp đi được. Cùng với trận địa pháo trên Núi Nhỏ, Cầu Đá Bãi Trước hợp thành một quần thể di tích lịch sử, đã được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng quốc gia.

Trận địa pháo:
 

Nhận thấy ý nghĩa quân sự của cửa ngõ Vũng Taù. Vì thế, ngay sau khi chiếm xong Nam Bộ, Pháp đã nhanh chóng lắp đặt ở đây nhiều ụ pháo và sau đó phát triển thành phòng tuyến quân sự quy mô kiên cố. Tuyến phòng thủ Vũng Tàu là một hệ thống các phòng địa pháo liên tiếp, được bố trí trên một đường thẳng ở các độ cao khác nhau từ Tây Bắc sang Đông Nam của Núi lớn và Núi nhỏ.

Theo các nguồn tài liệu do Pháp để lại, phòng tuyến Vũng Tàu được chia làm ba cụm lớn, tức ba trận địa pháo với tất cả 23 khẩu, cỡ đạn 140-300mm. Ba trận địa pháo liên hoàn này được khởi công xây dựng từ năm 1895.

Trận địa pháo cổ ở phía Bắc Núi nhỏ (trận địa Cầu Đá) là một bộ phận trong phòng tuyến Vũng Tàu của thực dân Pháp, được htực hiện cuối thế kỷ XIX, cùng thời điểm với trận địa pháo Núi lớn và trận địa pháo nam Núi nhỏ. Từ Cầu Đá, phía trong bãi, du khách có thể lân trận địa pháo núi nhỏ theo hai đường. Một đường theo lối lên Hải Đăng rẽ phải trước khi gặp đoạn đường cua (vòng) đầu tiên. Một đường theo lối vào Tịch Xá Ngọc Bích hay Chùa Bửu Sơn hoặc Hải Âu Hotel trên đường Hạ Long. Trận địa pháo Vịnh Hàng Dừa - Cầu Đá nhằm bảo vệ Cầu cảng, khu điện báo, vịnh hàng Dưà, Bãi Trước và vùng biển tây nam Vũng Tàu.

Trận địa pháo Cầu Đá gồm bốn khẩu, được bố trí theo hình cánh cung, nòng hướng ra biển Bãi Trước - Cần Giờ. Sở dĩ chúng được bố trí theo hình cánh cung vì dựa vào thế núi ở đây, đồng thời chính ưu thế đó đã tạo ra tầm quan sát và tầm bắn rộng. Các khẩu pháo đều được bố trí cách đều nhau 18m. Chúng được đặt lân mâm pháo, có thể quay tròn 360O, có thể nâng cao hay hạ thấp tầm bắn nhờ hệ thống chuyển động tầm hướng bằng bánh răng cưa. bệ pháo rộng 6m, nòng dài 5,5m. Tất cả các khẩu pháo ở đây đều sử dụng đạn cỡ 240mm. Trên các thân pháo còn ghi các ký hiệu như sau: Khẩu thừ nhất ở đền mẫu thoải, ghi: 24C/mM’1870, R.1873, N20;15704K ; khẩu thứ hai ở chùa Bửu Sơn, chỉ còn thấy các chữ: 24c/mM’1870 ; khẩu thứ ba ở văn phòng cảng vụ Thành phố Hồ Chí Minh

Những cổ pháo của trận địa Bắc Núi Nhỏ này được bố trí trên một khu vực cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, nhưng do sự phát triển của đô thị nên nhà cửa xây dựng sau này đã che khuất. Hệ thống hầm hào liên quan đến di tích đã bị phá vỡ.